Okan Bayülgen TV 8’de olağanüstü güzel bir sohbet programı yaptı önceki akşam.. Konu Atatürk idi elbette... Sohbetin bir yerinde Atatürk’ün geometri kitabından söz edildi... Okan Bayülgen, Atatürk’ün bir geometri kitabı yazdığını, bugünkü geometri deyimlerini Atatürk’ün ürettiğini duymamış. Çok olağan. Bize de okul yıllarında bundan hiç söz edilmedi. Muhtemelen hocalar da bilmiyordu... Geometri kitaplarının bir köşesinde yazsa ya.. Yazmıyordu...
Evet Atatürk oturmuş Dolmabahçe’de 1937 yılında 44 sayfalık bir geometri kitabı yazmıştır... Fransızca kitaplar üzerinde de çalışarak Arapça geometri deyimlerini Türkçeleştirmiş... Türkçe terimleri bizzat üretmiş. Mesela bakın hangi yabancı sözcükleri nasıl Türkçeleştirmiş:
“kutur - çap, hattı munassıf - açıortay, kaim zaviyeli müselles - dikey üçgen, murabba - kare, satıh - yüzey, zâviye - açı, amûd - dikey, mustatîl - dikdörtgen, muhammes - beşgen...”
Bugün kullanılan “boyut, uzay, yüzey, düzey, çap, yarıçap, kesek kesit, yay, çember, teğet, açı, açıortay, içters açı, dışters açı, taban, eğik, kırık, çekül, yatay, düşey, yöndeş, konum, üçgen, dörtgen, beşgen, köşegen, eşkenar, ikizkenar, paralelkenar, yanal, yamuk, artı, eksi, çarp, bölü, eşit, toplam, oran, orantı, türev alan, varsayı” gibi terimler Atatürk tarafından türetilmiştir. Her tanım, ilgili kavramı açık biçimde anlatır.
Bir ara “Sinüs” gibi bazı sözcüklerin Türkçesi için Ulus gazetesinde yarışma da açılmış... Halkın ilgisi çekilmiş.
Cumhuriyet dönemine ilişkin bu tür soylu çabalar nedense hep unutulur ya da unutturulur...
Evet Atatürk oturmuş Dolmabahçe’de 1937 yılında 44 sayfalık bir geometri kitabı yazmıştır... Fransızca kitaplar üzerinde de çalışarak Arapça geometri deyimlerini Türkçeleştirmiş... Türkçe terimleri bizzat üretmiş. Mesela bakın hangi yabancı sözcükleri nasıl Türkçeleştirmiş:
“kutur - çap, hattı munassıf - açıortay, kaim zaviyeli müselles - dikey üçgen, murabba - kare, satıh - yüzey, zâviye - açı, amûd - dikey, mustatîl - dikdörtgen, muhammes - beşgen...”Bugün kullanılan “boyut, uzay, yüzey, düzey, çap, yarıçap, kesek kesit, yay, çember, teğet, açı, açıortay, içters açı, dışters açı, taban, eğik, kırık, çekül, yatay, düşey, yöndeş, konum, üçgen, dörtgen, beşgen, köşegen, eşkenar, ikizkenar, paralelkenar, yanal, yamuk, artı, eksi, çarp, bölü, eşit, toplam, oran, orantı, türev alan, varsayı” gibi terimler Atatürk tarafından türetilmiştir. Her tanım, ilgili kavramı açık biçimde anlatır.
Bir ara “Sinüs” gibi bazı sözcüklerin Türkçesi için Ulus gazetesinde yarışma da açılmış... Halkın ilgisi çekilmiş.
Cumhuriyet dönemine ilişkin bu tür soylu çabalar nedense hep unutulur ya da unutturulur...
Melih Aşık - Milliyet
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder